در معماری سنتی ایرانی، مفاهیم اندرونی و بیرونی نقش بسیار مهمی در طراحی و ساخت بناها دارند. این دو فضا بهطور مشخص وظایف و ویژگیهای خاص خود را دارند که به فرهنگ، اقلیم و نیازهای اجتماعی جامعه ایرانی مرتبط است.
اندرونی معمولا به فضاهایی گفته میشد که مرتبط به ساکنین خانه بوده و محرمیت بالایی داشته است که آن را حَرَم نیز میخواندند، محوطهای بود که زنان و دخترانِ خانواده بیشترین وقت خود را در آن میگذراندند، و بیرونی، به تعبیری، محوطۀ حیاطِ خانه بود که مردان غریبه به هیچوجه اجازۀ عبور از آن، و ورود به محوطۀ اندرونی را نداشتند.
در خانههای وسیعتر، معمولاً دو حیاط وجود داشت: حیاطِ اندرونی و حیاطِ بیرونی. حیاطِ بیرونی مخصوصِ خدم و حَشَم مذکر، و حیاط اندرونی مخصوص خدم و حشم مؤنث بود. اتاقهای اصلی خانه در محوطۀ اندرونی قرار داشت. جز اتاقهای مخصوص خدم و حشم و طویلهها و حمام سرخانه، اتاقی مخصوص پذیرایی از مردانِ غریبه نیز در محوطۀ بیرونی بنا شده بود. در مجالس، زنان در اندرونی، و مردان در بیرونی جای میگرفتند. در برخی خانهها دو محوطۀ اندرونی و بیرونی با حیاط خلوتی از هم جدا میشد.
خواص اندرونی و بیرونی:
اندرونی (Interior)
تعریف: اندرونی به بخشهای خصوصی و داخلی خانهها اشاره دارد که معمولاً مخصوص خانواده و ساکنان آن است.
ویژگیها:
- حفظ حریم خصوصی: اندرونی بهگونهای طراحی میشود که حریم خصوصی ساکنان را حفظ کند. این فضا معمولاً از دید خارجیها پنهان است و دسترسی به آن محدود میشود.
- اتاقهای چندگانه: اندرونی معمولاً شامل چند اتاق خواب، اتاق نشیمن، آشپزخانه و سرویسهای بهداشتی است. اتاقها معمولاً با هم ارتباط دارند و فضایی گرم و صمیمی را ایجاد میکنند.
- استفاده از نور طبیعی: در طراحی اندرونی، معمولاً از نور طبیعی بهطور بهینه استفاده میشود. برای این کار، پنجرههای کوچک و حیاطهای داخلی طراحی میشوند که نور و هوا را به فضا وارد کنند.
- تزئینات: فضاهای اندرونی معمولاً با تزئینات زیبا، مانند گچبری، کاشیکاری و نقاشیهای دیواری مزین میشوند.
بیرونی (Exterior):
تعریف: بیرونی به بخشهای عمومی و خارجی ساختمانها اشاره دارد که معمولاً برای مهمانان و بازدیدکنندگان قابل دسترسی است.
ویژگیها:
- ورودیهای مجلل: بیرونی معمولاً با ورودیهای بزرگ و مجلل طراحی میشود که توجه را جلب میکند. این ورودیها میتوانند شامل درهای چوبی و تزئینات زیبایی باشند.
- حیاط و باغ: حیاطهای بیرونی، فضای سبز و باغهای زیبا جزء جداییناپذیر از معماری ایرانی هستند. این فضاها بهعنوان مکانهای اجتماعی برای گردهماییهای خانوادگی و مهمانیها عمل میکنند.
- نقش اجتماعی: بیرونی بهعنوان فضایی برای تعاملات اجتماعی و میزبانی از مهمانان به کار میرود. در بسیاری از موارد، مهمانان در این فضاها پذیرایی میشوند.
- نظام تهویه: طراحی بیرونی معمولاً شامل ویژگیهایی است که به تهویه طبیعی فضا کمک میکند، مانند استفاده از بادگیرها که برای خنک کردن فضاها در روزهای گرم به کار میروند.
نتیجه گیری:
در معماری سنتی ایرانی، اندرونی و بیرونی با هم ترکیب میشوند تا فضایی متعادل و هماهنگ برای زندگی فراهم کنند. این طراحی نهتنها به حفظ حریم خصوصی و آسایش ساکنان کمک میکند، بلکه به ایجاد فضاهای اجتماعی و ارتباطی برای تعامل با دیگران نیز توجه دارد.
بدون دیدگاه